Tunç KORUN / İSKİD Yönetim Kurulu Başkanı
Isı pompası, ısı enerjisini bir ortamdan diğer bir ortama taşıma prensibine dayanan ve elektrikle beslenen bir sistemdir. Isı pompaları, ısıtma, soğutma ve sıcak su kullanımını tek bir cihazda toplayarak diğer ısı kaynaklarına göre yüksek enerji tasarrufu sağlar. Ev tipi ve endüstriyel tip olmak üzere birçok ısı pompası cihazı bulunur. Isı Pompaları, 5 kw/h kapasiteden 1,500 kw/h kapasitelere kadar farklı model ve kapasitelerde mevcuttur. Isı pompaları, yenilenebilir enerji kaynaklarından faydalanarak enerji verimliliğini artıran ve karbon ayak izini azaltan çevre dostu sistemler olduğundan, modern ısıtma ve soğutma sistemlerinin önemli bir parçasıdır. Çoğu insan için ısı pompası yeni bir terimdir. Oysaki evlerimizde ısı pompası çalışma prensibi ile aynı mantığın ürünü olan buzdolabı, klima ve derin dondurucu gibi cihazlar kullanılıyor. Söz konusu cihazların çalışma mantığı ısıyı taşıma prensibine dayandığından bu cihazlar, ısı pompası başlığı altında toplanabilirler.
Amerika’da 1940’larda başlayan ve ticari olarak yaygınlaşması 1960’lara uzanan ısı pompaları, ilk zamanlarda Kanada ve Amerika’da özellikle soğuk kış aylarının yaşandığı bölgelerde toprak kaynaklı ısı pompaları enerji verimliliği açısından özellikle tercih sebebi oldu. Avrupa’da ise özellikle İskandinav ülkeleri (Norveç, İsveç, Finlandiya) toprak kaynaklı olarak kullanımı oldukça yaygın. Sonraki zamanlarda Almanya, Fransa gibi Batı Avrupa ülkelerde hükümetler, enerji verimliliğini artırmak ve karbon emisyonlarını azaltmak amacıyla çeşitli teşvikler de sunması ve artan enerji maliyetleri ile daha fazla kullanılmaya başlandı ve son 2-3 yıldır rekor satış adetlerine ulaşıldı .
Türkiye’de her yıl satılan 2 milyon adet split klima ve VRF ünitelerinin tamamı havadan havaya ısı pompasıdır ancak daha çok soğutma amaçlı kullanılıp, ısıtmasından çok az yararlanılıyor. Türkiye’de ısı pompası uygulamaları ilk olarak 1990’ların ortalarında gerçekleşmiş ve son yıllarda daha fazla ilgi görmeye başlamıştır. Ancak kullanım oranı hala Avrupa ülkelerindeki kadar yüksek değildir. Devlet teşvikleri ve enerji politikaları ısı pompalarının yaygınlaşmasında önemli bir rol oynar. Türkiye’de bu alanda yapılan teşvikler ve düzenlemeler henüz istenilen düzeyde olmayabilir. Ancak, enerji verimliliğine olan ilginin artması ve yenilenebilir enerji kaynaklarına geçişin hızlanması ile Türkiye’de de ısı pompalarının kullanımı gelecekte artacaktır.
Isı pompaları, kullanılan ısı kaynaklarına göre sınıflandırılırlar. Kaynak olarak doğada bulunan ve bedava olan toprak, su veya havayı kullanırken, çıktı olarak da sıcak/soğuk su ya da hava temin eder. Isı pompası enerjisinin %75’ini toprak, su veya havada bulunan enerjiden “bedava” olarak alır, %25’ini de elektrik enerjisinden karşılar. Yeni nesil ısı pompaları, daha az enerji tüketerek daha fazla ısı transferi sağlayabilir. COP (Coefficient of Performance) değerleri, yeni modellerde önemli ölçüde artmıştır. Isı pompalarında çevresel etkileri azaltan, düşük global ısınma potansiyeline (GWP) sahip soğutucu akışkanlar kullanılıyor, IoT (Nesnelerin İnterneti) teknolojisi, ısı pompalarına entegre olarak uzaktan kontrol ve izlemeye imkan vererek enerji tüketimi optimize edebiliyor. Hibrit ısı pompası sistemleriyle, birden fazla enerji kaynağı birleşebiliyor; ısı pompası ve güneş enerjisi paneli gibi ve daha verimli ve esnek çözümler sunuluyor. Kompakt ve estetik tasarımlar, ısı pompalarının konut ve ticari binalarda kullanımını da kolaylaştırıyor.
İSKİD olarak ısı pompası konusunda Avrupa’da daha etkin olmak ve güncel gelişmeleri daha yakından takip etmek amacıyla Avrupa Isı Pompası Birliği EHPA’a üyeliğimizi gerçekleştirdik. EHPA derneği ile ortak etkinlikler düzenlemeyi planlıyoruz. Ayrıca gerçekleşecek olası iş birlikleri ve karşılıklı tecrübe paylaşımlarının üyelerimize önemli katkıları olacağına inanıyoruz. Yine ısı pompaları konusunda, İSKİD Isı Pompaları Komisyonumuz bir web sayfası hazırlıyor, bunu da yakın zamanda yayına almayı planlıyoruz. Isı Pompaları konusunda sektörümüzü bilgilendirme ve güncel gelişmeleri aktarmak için webinar ve seminer faaliyetlerimiz de sürüyor. Mayıs 2024 içerisinde İzmir’de “MİMAR, TASARIMCI ve UZMAN GÖZÜYLE ISI POMPASI SİSTEMLERİ ve UYGULAMALARI KONFERANSI” etkinliğimizi gerçekleştirdik. İSKİD youtube sayfamızdan ısı pompası konusunda yapılan webinarlarımıza ulaşabilir. Türkiye Isı Pompaları Referans Kitapçığı linkinden komisyonumuz tarafından hazırlanan kitapçığı indirebilirsiniz. Yıl içinde de sektörün faydalanabileceği konularda ısı pompası konulu faaliyetlerimiz devam edecektir.
Tüm dünyada ısı pompaları teknolojileri gelişiyor ve yaygınlık kazanıyor. Türkiye de her tip ısı pompası ile her boyutta yapılmış örnek uygulamalar mevcut olup mühendislik açısından gerekli bilgi birikimi de bulunuyor. Özellikle Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi ısı pompalarının yaygınlaştırılması için enerji verimliliğiyle ilgili AB fonlarının Türkiye’de ısı pompalarına yönelik kullanımın arttırılması, vergi indirim desteği, son kullanıcıya yönelik doğrudan teşvik, düşük faizli banka kredisi ve ısı pompası üretimini geliştirmeye yönelik teşviklerin hayata geçirilmesi, sektörümüzün büyümesine ve ülkemizin ekonomisine önemli katkılar yapacaktır.
